W tradycji rodzinnej, w cyklu obrzędowym Bożego Narodzenia wyjątkowe znaczenie ma wieczerza w wieczór wigilijny. Na jej klimat wpływają także takie elementy (i zjawiska) jak: dzielenie się opłatkiem, choinka, śpiewanie kolęd, obdarzanie się prezentami, itd. Ponieważ jednak dedykujemy im osobne naświetlenie, zatrzymujemy się tutaj tylko na momencie wspólnego posiłku.

Tradycja rodzinnej, uroczystej wieczerzy wigilijnej, poszerzonej często o udział przyjaciół czy znajomych, jest dzisiaj zjawiskiem powszechnie praktykowanym w Polsce. Urządzają ją nawet ludzie nie związani bezpośrednio z Kościołem katolickim. Zwyczaj przygotowywania wigilijnej wieczerzy zauważono i zapisano na pewno już w XVIII wieku, choć przypuszcza się, że był świętowany w naszym kraju już wcześniej. Zwyczaj ten nasycony był wieloma tradycjami często bardzo lokalnymi, które dzisiaj po części zanikają i koncentrują się na zachowaniu kilku istotnych elementów. Nadal przestrzegany jest w dzień Wigilii post jakościowy (powstrzymanie się od potraw mięsnych). Wieczerzę poprzedza przygotowanie ("ubranie") i ozdobienie choinki domowej, jak też domowej szopki. Pod białym obrusem stołu kładzie się kilka kłosów siana (symbolika stajenki betlejemskiej). Wieczerzę należy rozpocząć z pojawieniem się pierwszej gwiazdy na niebie. Po odczytaniu perykopy ewangelijnej z tekstem narodzin Chrystusa Pana (najlepiej Łk 2, 1-20), uczestnicy dzieląc się białym opłatkiem, składają sobie życzenia, wybaczają wzajemnie przeszłość czy urazy. Przy zasiadaniu do stołu pozostawia się czasem wolne nakrycie dla ewentualnego gościa lub też symbolicznie dla Chrystusa obecnego wśród biesiadników. Znano w Polsce także przesąd, aby liczba zasiadających osób była nieparzysta, gdyż w przeciwnym razie za rok ktoś z uczestników nie doczeka kolejnej wieczerzy. Na szczęście, przesąd ten to już historia. Były i są różne tradycje dotyczące ilości i zawartości potraw wigilijnych. Najczęściej podaje się najpierw zupę rybną czy migdałową, względnie barszcz, potem grzyby z kapustą, ryby (najczęściej karp w szarym sosie) gotowane lub pieczone, kluski z makiem, kompot z suszonych owoców, itd. Znane są zwyczaje podawania 7, 9 względnie 12 potraw. We wschodnich rejonach Polski do obowiązkowych potraw należy tzw. kutia (gotowana pszenica lub jęczmień z dodatkiem miodu, orzechów, migdałów itd.).

Po skończonej wieczerzy wigilijnej jest czas na wzajemne obdarowywanie się świątecznymi prezentami oraz na śpiew kolęd.

Istnieją oczywiście także inne, niepolskie tradycje wspólnego, uroczystego posiłku z okazji świąt Bożego Narodzenia. Mają one jednak miejsce w pierwszy dzień świąt. Poszczególne kraje zachowują wtedy również swoje charakterystyczne potrawy i zwyczaje, np. w krajach anglikańskich podaje się obowiązkowo indyka i płonący "pudding", w Danii - pieczoną gęś z jabłkami.